Eindelijk weer eens een nieuwe blogpost. Nog net in de eerste helft van 2025!
Laat de goede voornemens maar zitten, ik ben al lang blij dat ik eindelijk inspiratie, tijd en energie heb voor een nieuwe blogpost.
Uit eerdere blogposts is het vast al wel duidelijk: ik mag af en toe graag een mooie reis maken. Maar ook kortere stadsbezoeken in Nederland zijn de moeite waard.
Begin mei was ik voor een paar dagen naar Leeuwarden. In Leeuwarden is een bezoek aan het keramiekmuseum Princessehof vaste prik.
Dit keer werd ik door een tentoonstelling over Wu Zetian, de enige vrouwelijke keizer van China, teruggevoerd naar een tijd waarin paarden en kamelen de belangrijkste vervoermiddelen waren en onmisbaar voor handelsverkeer via de beroemde Zijderoute.
Paarden en kamelen zijn weliswaar niet zo snel als onze hedendaagse auto's, maar wél een stuk slimmer. Ongewilde botsingen kunnen ze veelal zelf vermijden, in tegenstelling tot (zelfrijdende) auto's. Voor mij genoeg reden om aandacht te besteden aan paarden en kamelen van keramiek!
Voorzien van eigen foto's, veelal binnen gemaakt onder lastige omstandigheden. De kwaliteit is daardoor nogal wisselend, maar dat moeten jullie me maar vergeven.
Omdat de enige vrouwelijke keizer van China mij als vrouw ook intrigeerde, eerst even wat informatie over deze bijzondere dame die de hoogste machtsfunctie in China heeft gehad.
Wu Zetian (624-705)
Voor mij was het nieuw dat er ooit een vrouwelijke keizer is geweest in China. Zij werd (uiteindelijk) Wu Zetian genoemd.
Schijnbaar hadden vrouwen in die tijd geen eigen voornaam. Wu was de naam van haar vader, een koopman. De eretitel Wu Zetian heeft deze dame waarschijnlijk zelf bedacht. Gezien de betekenis, Zetian betekent “de weg naar de hemel volgend', had deze vrouw flink wat zelfvertrouwen.
Als cultureel goed ontwikkelde koopmansdochter werd ze op 13 jarige leeftijd een concubine van de keizer. Toen die stierf werden veel concubines naar een klooster gestuurd, maar Wu Zetian werd teruggehaald en werkte zich als concubine van de zoon van de overleden keizer uiteindelijk op naar zijn echtgenote.
Na de dood van haar echtgenoot bleef ze zelf regeren, en benoemde uiteindelijk zichzelf als keizer.
Dat ze als wreed te boek stond verbaast me niets. Om in die tijd en in zo'n mannenwereld als vrouw zo'n machtige positie te verwerven, dat gaat niet zonder slag of stoot. Ik geloof ook niet dat de mannen wél zulke lieverdjes waren!
Deze koopmansdochter was niet alleen vooruitstrevend qua (machts)positie voor zichzelf en vrouwen in het algemeen. Onder haar leiding kwam er meer contact met andere landen en werd de handel over o.a. de zijderoute lucratiever. Dat is toch een beetje het tegenovergestelde van wat we tegenwoordig zien gebeuren...
Ook ging het door hervormingen in landbouw en belastingverlagingen economisch goed, waardoor het ook een bloeitijd voor ambachten was.
Deze bloeitijd is ook terug te zien in de keramiek!
Naast de hoge kwaliteit van de beelden valt ook op wat er allemaal wordt uitgebeeld. Kijk hierboven maar eens naar de dame die een spelletje polo te paard speelt, soms zelfs in een broek! Dat was waarschijnlijk voorheen een ongekende vrijheid.
In deze tentoonstelling én in het een museum in China heb ik meerdere dames te paard aangetroffen. Van die laatste weet ik echter niet of deze uit dezelfde periode komen, of uit een geheel andere dynastie.
Waarom een paard van keramiek?
De Tang dynastie is bekend om zijn keramieken paarden die als grafgift werden meegegeven.
Zodat de overledene ook in/naar het hiernamaals niet om vervoer verlegen zaten? Uit het feit dat er vaak meerdere paardenbeelden als grafgift aanwezig waren blijkt wel dat hoe belangrijk ze waren.
Soms beelden de paarden ook nog een specifiek ras uit, zoals Fergana paarden. Dit gewilde ras waren alleen bedoeld voor de elite en vormden een gewild statussymbool. Deze “Hemelse paarden” waren, ondanks schijnbaar relatief korte benen, relatief groot en vooral sterk met veel uithoudingsvermogen.
Vergeleken met de tot dan toe veel gebruikte Mongoolse pony's is dat goed te begrijpen. Kijk maar eens wat een kracht dit paard uitstraalt.
Of dit paard in het Han Yang Ling museum ook een Fergana paard moet uitbeelden? Het hoofd is wel echt anders...
Hoe werden deze beelden gemaakt?
De beelden werden gevormd met behulp van mallen, waardoor ze in grote hoeveelheden gemaakt konden worden. De verschillende losse onderdelen werden daarna samengevoegd en vastgezet met kleislib. In veel beelden zie je (als je moeite doet om vanaf onderaf te kijken), dat er een gat in de buik van het paard zit.
Een van de decoratie opties was het beschilderen van deze beelden met pigmenten/gekleurd kleislib. Wat ik heb gelezen is dat hierbij vooral met rood, bruin en zwart werd gewerkt. Dat lijkt me op zich wel logisch, aangezien ijzer waarschijnlijk vrij makkelijk beschikbaar was. Daarmee heb je rood en bruin makkelijk gemaakt.
Omdat deze beelden maar een keer gebakken werden was dit wel een kwetsbare methode van decoreren. Het kan best dat deze decoratie op termijn toch losraakt/beschadigd wordt door bijvoorbeeld vocht. Dat geldt natuurlijk ook voor onderdelen van hout die later werden toegevoegd. Ik neem tenminste aan dat de polospeelster dan de foto een houten polostok in handen zal hebben gehad.
Toch hadden verschillende getoonde paarden in de tentoonstelling over Wu Zetian nog best veel kleur. Daarmee zijn het vast wel echt topstukken die het museum te leen had gekregen.
Mijn indruk is dat het terracotta leger ook zo gedecoreerd was, maar meer kleur verloren is. Zie bijvoorbeeld onderstaande foto's uit mijn blogpost over het terracotta leger. Als je goed kijkt zie je hier en daar nog een gekleurde waas op een beeld.
Tang Sancai
Een andere optie was om de beelden te stoken, daarna te voorzien van een aardewerkglazuur (met lood erin) en de beelden dan opnieuw te stoken. Eenmaal voor de tweede keer gestookt is deze decoratie veel duurzamer, glazuur is goed bestand tegen zowel vocht als droogte.
Ik wist dit niet maar de beelden uit de Tang dynastie (618-907) zijn beroemd om het gebruik van drie kleuren glazuur. Dit heeft zelfs een eigen naam gekregen: Tang Sancai. Sancai betekent drie kleuren.
De kleuren die heel veel werden gebruikt was een combinatie van geel/bruin, groen en iets van creme wit. Maar ook zwart en blauw waren mogelijke kleuren voor het glazuur.
Het basisglazuur bevatte lood, wat we tegenwoordig vaak proberen te vermijden (maar wat vroeger ook voor de Nederlandse keramiek een doodnormale grondstof voor het glazuur was).
De kleuren werden echter gemaakt met de metalen die hiervoor nog steeds volop in gebruik zijn. Mooi om te zien hoe sommige zaken al eeuwenlang “hetzelfde” blijven.
Geel bruin kwam vanuit ijzer(erts), groen vanuit koper(erts).
Blauw kwam van kobalt, toen ook al een dure grondstof. Daarom werd de blauwe glazuur vaak voor kleinere oppervlakken gebruikt.
Wat dit blauwe paard wel extra bijzonder en luxueus maakt!
Kamelen
Onmisbaar voor vervoer over lange afstanden, door droge gebieden. Misschien had een kameel niet dezelfde status als een Fergana paard, maar ook hiervan zijn beelden teruggevonden in graftombes.
Zelf viel ik voor dit duo, prachtig gemaakt en geglazuurd en (naar mijn mening) erg sprekend.
Ook stond er een enorm beeld van een kameel, fel naar boven kijkend. Prachtig gekleurd, waarbij veel moeite is gedaan op de versiering van het dek dat op de kameel ligt. Beide bulten vallen ieder net naar de andere kant, wat het extra levendig maakt.
Dat kamelen niet alleen gebruikt werden voor vervoer van goederen blijkt wel uit bovenstaand beeld, waar een hele groep muzikanten zittend en staand op een kameel hun muziek ten gehore brengen.
En ook hier weer de drie kleuren glazuur die zo kenmerkend zijn voor Tang Sancai.
Afsluiting
Zo gaan we van serieuze zaken als Hemelse paarden naar iets vrolijks als een muziekfeestje met een kameel als podium.
En aangezien zeker paarden niet alleen in China maar in de hele wereld voor veel volkeren op enig moment heel belangrijk zijn geweest, kijk ik voor een afsluitende foto wat dichter bij huis.
Dit beeld is van Joaquim Esteves, een artiest die karikaturen maakt, en van wie ik in Barcelos, Portugal een expositie heb gezien.
Zo kan je ook een paardenbeeld maken, sprekend is ie wel!
Reactie plaatsen
Reacties